ပညာေရး ႏွင္႔ ျမန္မာနုိင္ငံ

by မီးျပတိုက္ 

ပညာေရးဆိုသည္မွာ

“ပညာ” ဆိုတာ အတည္ပညာ၊ ယဥ္ေက်းမႈ၊ အက်င့္တရားရွိမႈ၊ `ဣေျႏၵတို႔ကို ေစာင့္ထိန္းႏိုင္မႈ စသည္တိုးပြား၍ အဝိဇၨာစေသာ အျပစ္ေဒါသမ်ား၊ ကင္စင္သြားျခင္ကိုပင္”ပညာ အဆုံးအမ” ဟုေခၚသည္လို႔ “သစၥတၳပကာသက်မ္း” မွာ ဖြင့္ဆိုထားတာ ေတြ႕ရပါတယ္။

ပညာေရးဆိုတဲ့ ေဝါဟာရဟာ အလြန္က်ယ္ဝန္း လွပါတယ္။ လူအမ်ား သိနားလည္တဲ့ ေက်ာင္းသင္ ပညာေရး (formal education) သာမက ေက်ာင္းျပင္ပ ပညာေရး (non-formal education) စတာေတြအားလုံးဟာ ပညာေရး နယ္ပယ္မွာ အက်ဳံးဝင္ပါတယ္။

ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ပညာေရးဟာ အဲဒီႏိုင္ငံရဲ႕ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရး၊ ႏိုင္ငံသမိုင္း အေျခအေန၊ ရိုးရာ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဓေလ့ထုံးစံ စတာေတြနဲ႔ ေရာေထြး ယွက္ႏြယ္ ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံမွာ ပညာေရးရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ေတြ ခ်မွတ္ရာမွာ ျဖစ္ေစ၊ အေကာင္းအထည္ ေဖာ္ရာမွာ ျဖစ္ေစ ပညာေရးကို အျခားက႑ေတြနဲ႕ ခြဲျခားၿပီး တသီးတျခား စဥ္းစားလို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။ သီးျခား ကင္းလြတ္ေသာ ပညာေရး ဆိုၿပီးေတာ့လည္း အေကာင္အထည္ ေဖာ္လို႔ မရႏိုင္ပါဘူး။

ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံရဲ႕ ပညာေရး အေျခအေနေတြဟာ ကာလ၊ ေဒသ၊ ပေရာဂ အေျခအေနေတြ အလိုက္ ေျပာင္းလဲ ေလ့ရွိပါတယ္။ ပညာေရးဆိုတာ အတိတ္သင္ခန္းစာကို အေျခခံၿပီး၊ ပစၥပၸန္ အေျခအေန အရပ္ရပ္ကို သုံးသပ္ကာ အနာဂတ္ကာလ အတြက္ ေမွ်ာ္မွန္းရျခင္း ျဖစ္လို႔ ပညာေရး အသီးအပြင့္ဆိုတာ ခ်က္ခ်င္းစိုက္ ခ်င္ခ်င္းခူးဆြတ္စားဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ အနည္းဆုံး ၁၄-၁၅ ႏွစ္ေလာက္ၾကာမွ ခံစားရတတ္ပါတယ္။


ေခတ္မ်ား စနစ္မ်ားႏွင့္ ျမန္မာ့ပညာေရး



သမိုင္းလမ္းေၾကာင္း ပေဒသရာဇ္ေခတ္ ပညာေရး

ျမန္္မာႏိုင္ငံမွာ ဘုရင္ေတြ ထြန္းကားခဲ့တဲ့ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ ကတည္းက ပညာေရး ထြန္းကား စည္ပင္ခဲ့ပါတယ္။ ပေဒသရာဇ္ေခတ္ လူေနမႈ စနစ္နဲ႔ ယဥ္ေက်းမႈေတြဟာ ဗုဒၶရဲ႕ တရားဓမၼနဲ႔ အဆုံး အမေတြကို အေျခခံၿပီး က်ယ္ျပန္႔စည္ပင္ ထြန္းကား လာခဲ့ရတယ္။

ပေဒသရာဇ္ေခတ္ ပညာေရးစနစ္ဟာ “ဘုန္ႀကီးေက်ာင္း ပညာေရး” စနစ္ပါ။ ဒီပညာေရးစနစ္ဟာ အသက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္း တတ္ဖို႔ထက္ ကိုယ္က်င့္တရား ေကာင္းမြန္တဲ့ ျပည္သူျပည္သားေကာင္း ျဖစ္လာေရးကို ဦးတည္ခဲ့တဲ့ ပညာေရး လို႔လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။

စာသင္ေက်ာင္းရယ္လို႔ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ မရွိဘူး။ ဘုန္ႀကီးေက်ာင္း (စာသင္တိုက္) ေတြဟာ ပညာသင္ၾကားရာ ဗဟုိဌာနေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ လူတန္းစား မေရြး အခမဲ့ပညာ သင္ၾကား ခြင့္ရ တာလည္း ထူးျခားမႈ တစ္ရပ္ပါ။ စာေပသင္ၾကား ပို႔ခ်သူေတြဟာ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြ ကိုယ္တိုင္ ျဖစ္ေန ပါတယ္။ အတန္းစနစ္မရွိဘူး။ စာသင္သား တစ္ဦးခ်င္ရဲ႕ တိုးတက္မႈ၊ တတ္ေျမာက္မႈ အေပၚမူတည္ၿပီး အဆင့္တိုးကာ တစ္ဦးခ်င္ဆီ သင္ေပးတဲ့ ပညာေရးစနစ္လည္း ျဖစ္တယ္။

စာကို အာဂုံေဆာင္ အလြတ္က်က္ရတယ္။ သင္ရုိးဆိုၿပီးေတာ့လည္း အတည္တက် ျပဠာန္းထားတာ မရွိဘူး။ အဓိက သင္ယူၾကရတဲ့ ဘာသာရပ္ေတြ ကေတာ့ ပါဠိနဲ႔ ျမန္မာ ဘာသာရပ္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဘုန္းေတာ္ႀကီးေတြရဲ႕ ေက်းဇူးေၾကာင့္ အဲဒီေခတ္တုန္းက ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ႕ စာေရးစာဖတ္ တတ္ေျမာက္မႈႏႈန္းဟာ ၈၅ ရာခိုင္ႏႈန္း ေက်ာ္ေက်ာ္ရွိိခဲ့တယ္လို႔ ဆိုတယ္။ အျခားအာရွ ႏိုင္ငံေတြနဲ႕ ႏႈိင္းယွဥ္လိုက္ရင္ စာတတ္သူဦးေရ ပိုမ်ားတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။

ကိုလိုနီေခတ္ပညာေရး

ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ၁၈၈၅ ခုႏွစ္မွာ ၿဗိတိသွ်နယ္ခ်ဲ႕ လက္ေအာက္ကို က်ေရာက္ခဲ့ရပါတယ္။ ၿဗိတိသွ်ေတြက ျမန္မာႏိုင္ငံကို ကာလရွည္ၾကာစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ႏိုင္မယ့္ ေသြးခြဲအုပ္ခ်ဳပ္ေရး စနစ္ကို က်င့္သုံးအေကာင္ အထည္ေဖာ္ခဲ့ပါတယ္။

ကိုလိုနီေခတ္က ေက်ာင္းေတြကို သုံးမ်ိဳးခြဲၿပီး ဖြင့္လွစ္ခဲ့ပါတယ္။

၁။ အဂၤလိပ္ေက်ာင္း( English school)
၂။ အဂၤလိပ္- ျမန္မာစာသင္ေက်ာင္း( Anglo-Vemacular School)
၃။ တိုင္းရင္းသား- ျမန္မာစာသင္ေက်ာင္း(Vermacular School)

ဆိုၿပီးေတာ့ ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းေတြ ကြဲျပားသလို သင္ရိုးၫြန္းတမ္း ေတြလည္း ကြဲျပားေနပါတယ္။ တိုင္းရင္းသား ဘာသာစကား အဂၤလိပ္စာကို ဦးစားေပး သင္ၾကားခဲ့ၿပီး အဆင့္အတန္းကို အဆင့္အတန္းကို တစ္ခါတည္း ခြဲျခား လိုက္ပါတယ္။

အဂၤလိပ္ေက်ာင္း ေတြဆိုတာ မ်က္ႏွာျဖဴေတြနဲ႔ အထက္တန္းလႊာေတြ အတြက္ သီးသန္႕ျဖစ္ၿပီး၊ အထက္တန္း ရာထူးမွန္း သူေတြ အတြက္ ရည္စူးဖြင့္လွစ္ ထားတာျဖစ္တယ္။ အဂၤလိပ္-ျမန္မာ ေက်ာင္းေတြ ကေတာ့ တိုင္းရင္းသား လူနည္း စုသာ တက္ႏိုင္ၿပီး ကိုလိုနီအုပ္ခ်ုပ္ေရး ယႏၱရား အတြက္ လိုအပ္တဲ့ အစိုးရလခစား၊ စာေရးစာခ်ီ၊ ေအာက္တန္း အမႈထမ္း အရာထမ္းေတြ ခန္႔ထားဖို႔ ဖြင့္လွစ္ ထားတာပါ။ တိုင္းရင္းသား- ျမန္မာေက်ာင္း ေတြကေတာ့ တိုင္းရင္းသား အမ်ားစု တက္ေရာက္ ႏိုင္ၾကၿပီး ပညာကို ဆုံးခန္တိုင္ သင္ယူႏိုင္သူေတြ အလြန္နည္းတယ္။ ဒီေက်ာင္းက ထြက္လာ သူေတြဟာ ေက်ာက္ထိုးဆရာ၊ ေျမတိုင္းစာေရးနဲ႔ ေက်ာင္းဆရာအလုပ္ေလာက္သာ ရၾကတယ္။

ကိုလိုနီပညာေရး ဆိုတာ လမ္းခြဲ လမ္းသြယ္ အလြန္နည္းပါးတဲ့ ပညာေရးလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ကၽြန္စိတ္ေပါက္ၿပီး အမ်ိဳးသားေရး စိတ္ဓာတ္ေတြ နည္းပါးေအာင္ စနစ္တက် ဖ်က္ဆီးခဲ့တဲ့ ပညာေရးလို႔ ဆိုႏိုင္တယ္။ ဘက္စုံ ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ ေရးဆိုတာ အလွမ္းေဝးၿပီး ျမန္မာႏိုင္ငံ စာတတ္ ေျမာက္မႈႏႈန္းဟာ ၃၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ေလ်ာ့က် ထိုးဆင္းသြားတာကို ၾကည့္ရင္ နယ္ခ်ဲ႕တို႔ရဲ႕ေစတနာကို သေဘာေပါက္မယ္ ထင္ပါတယ္။

ျပည္ေတာ္သာ ပညာေရး

၁၉၄၈ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံဟာ ၿဗိတိသွ် ကိုလိုနီ လက္ေအာက္ကေန လြတ္လပ္ေရး ရခဲ့ၿပီး အခ်ဳပ္အခ်ာ အာဏာပိုင္ ႏိုင္ငံ တစ္ႏိုင္ငံျဖစ္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီအခ်ိန္ကစၿပီး ပညာေရးကို ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရ အေနနဲ႔ ျပဳျပင္ေျပင္းလဲမႈေတြ မ်ားစြာလုပ္ ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရကလည္း ပညာသင္ၾကား ေရးဆိုင္ရာ မူဝါဒမ်ား ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လက္ေတြ႔ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ ရြက္ျခင္းကိုေတာ့ ၁၉၅၀ ျပည့္ႏွစ္ေလာက္မွပဲ စတင္ျပဳလုပ္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။

ပညာေရး မူဝါဒသစ္အရ ေက်ာင္းသုံးမ်ိဳး မခြဲျခားေတာ့ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေတာ္ အစိုးရေက်ာင္းဆိုၿပီး ေက်ာင္းတစ္မ်ိဳး တည္းထားၿပီး သင္ရုိးကိုလည္း တစ္မ်ိဳးတည္းထားျခင္း ျမန္မာစာကို သင္ၾကား မႈမ႑ိဳင္အျဖစ္ သတ္မွတ္ျခင္းေတြဟာ ထူးျခားတဲ့ ပညာေရးဆိုင္ရာ မူဝါဒသစ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္း ေတြမွာ သုံးစြဲဖို႔ ေငြေၾကးဆိုင္ရာ ကိစၥေတြကိုလည္း ႏိုင္ငံေတာ္ကပဲ တာဝန္ယူခဲ့ၿပီး ပညာေရးဆိုင္ရာ အေထြေထြျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲမႈေတြကို စတင္ လုပ္ေဆာင္လာခဲ့ပါတယ္။

၁၉၅၂ ခုႏွစ္မွာ”ဘဝသစ္ဖန္တီးမႈ ပညာေရးစီမံကိန္း” ကိုေရးဆြဲၿပီး ျပည္ေတာ္သာ ညီလာခံမွာ အတည္ျပဳခဲ့တယ္။ ဒီစီမံကိန္းကို ရည္မွန္းခ်က္ ငါးရပ္ခ်မွတ္ၿပီး အေကာင္အထည္ ေဖာ္ေဆာင္ ရြက္ခဲ့ပါတယ္။စီမံခ်က္အရ ေက်ာင္းေတြကို တိုးခ်ဲ႕ဖြင့္လွစ္ျခင္း၊ သင္ရိုးၫြန္းတမ္းနဲ႔ မာတိကာ အသစ္ေတြ ျပဠာန္းျခင္း၊ ေက်ာင္းသုံး စာအုပ္ထုတ္ေဝျခင္း၊ ဆရာျဖစ္ ေကာလိပ္နဲ႔ သိပၸံေက်ာင္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ျခင္း၊ စိုက္ပ်ိဳးေရးနဲ႕ စက္မႈလက္မႈ ပညာသင္ေက်ာင္းမ်ား ဖြင့္လွစ္ျခင္း စတဲ့ပညာေရး ဆိုင္ရာ ျပဳျပင္ ေျပာင္းလဲ မႈေတြကို မနားတမ္းလုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။

ဘဝသစ္ ဖန္တီးမႈပညာေရး စီမံကိန္းကို ပထမပညာေရး ေလးႏွစ္စီမံကိန္း(၁၉၅၂-၅၆)၊ ဒုတိယ ေလးႏွစ္ ပညာေရးစီမံကိန္း (၁၉၅၆-၆၀)၊ တတိယပညာေရး ေလးႏွစ္စီမံကိန္း(၁၉၆၀-၆၄) ဆိုၿပီးေတာ့ စီမံကိန္း ကာလကို သုံးပိုင္းပိုင္းၿပီး သတ္မွတ္ လုပ္ေဆာင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ပထမပညာေရး ေလးႏွစ္ စီမံကိန္းကိုပဲ အျပည့္အဝ အေကာင္အထည္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေလးႏွစ္တာ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ခဲ့တာေလးနဲ႔ပဲ ေကာင္းမြန္တဲ့ ရလာဒ္ေတြရွိခဲ့တယ္လို႔ ေျပရမယ္။ ဒါေပမဲ့ ပညာေရး စီမံခ်က္က ခ်မွတ္ထားတဲ့ ဗလငါးတန္ပညာေရး (ကာယဗလ၊ ညဏဗလ၊ စာရိတၱဗလ၊ မိတၱဗလ၊ ေဘာဂဗလ) တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးေအာင္ေတာ့ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ကေတာ့ စာေပ ပညာ သင္ၾကားေရး သက္သက္ကေန အသက္ေမြးဝမ္း ေက်ာင္းပညာ သင္ၾကားေရးကို ကူးေျပာင္း ႏိုင္ရုံ ေလးပဲရွိခဲ့ၿပီး ေအာင္ျမင္ေအာင္ မေဆာင္ရြက္ႏိုင္ခဲ့ၾကပါဘူး။ စာေပပညာေရး လမ္းေၾကာင္း တစ္ခုတည္းပဲ ေအာင္ျမင္ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုရပါမယ္။

ေတာ္လွန္ေရးေကာင္စီေခတ္ ပညာေရး

၁၉၆၂ ခုနွစ္ မတ္လ ၂ ရက္ေန႔မွာ ျပည္ေထာင္စုျမန္မာ ႏိုင္ငံေတာ္ ေတာ္လွန္ေရး ေကာင္စီက ႏိုင္ငံေတာ္တာဝန္ကို ယူလိုက္ၿပီးခ်ိန္မွာ အသက္ေမြးဝမ္း ေက်ာင္းကို အေထာက္အကူျပဳတဲ့ စာရိတၱျမင့္မားေရးကို အေျခခံပညာေရး စနစ္ကို ေျပာင္းလဲ က်င့္သုံးလာခဲ့ၾကတယ္။

၁၉၆၄ ခုႏွစ္မွာ တကၠသိုလ္ ပညာေရးဥပေဒကို ျပဠာန္းခဲ့တယ္။ ဝိဇၨာႏွင့္ သိပၸံပညာေရးဆိုင္ရာ တကၠသိုလ္ေတြ၊ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ဆိုင္ရာ တကၠသိုလ္ေတြကို ျပင္ဆင္ဖြဲ႔စည္းခဲ့တယ္။ ၁၉၆၆ ခုႏွစ္မွာ အေျခခံ ပညာေရးဥပေဒကို ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခဲ့ၿပီး အေထြေထြပညာေရးကို အေျခခံပညာေရးလို႔ ေခၚတြင္ေစခဲ့တယ္။ ပညာေရး အေဆာက္အအုံ ပုံစံႏွင့္တကြ သင္ရိုးအပါအဝင္ ပညာသင္ၾကားေရး အစီအစဥ္ေတြပါ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲခဲ့တယ္။

၁၉၆၇-၆၈ ပညာသင္ႏွစ္မွာ အဠမတန္းကို အေျခခံအလယ္တန္း အဆင့္မွာ ထည့္သြင္းၿပီး အေျခခံပညာ အထက္တန္းအဆင့္ကို ဝိဇၨာ၊ သိပၸံ လမ္းႏွစ္သြယ္ခြဲၿပီး သင္ၾကားမႈကို ၁၉၆၈-၆၉ ပညာ သင္ႏွစ္ကစၿပီး က်င့္သုံးခဲ့တယ္။ ၁၉၇၇-၇၈ မွာဝိဇၨာ၊ သိပၸံခြဲတာကို ျပန္လည္သုံးသပ္ၿပီး မခြဲေတာ့ပဲ ျပန္ ေပါင္းၿပီး သင္ျပန္တယ္။

ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္စနစ္သစ္ပညာေရး

၁၉၇၄ ခုႏွစ္ ဇန္နဝါရီလ ၃ ရက္ေန႔မွာ ႏိုင္ငံေတာ္ရဲ႕အေျခအေနနဲ႕ လိုက္ေလ်ာ ညီေထြျဖစ္မယ့္ ႏိုင္ငံေတာ္ ဖြဲ႕စည္းအုပ္ခ်ုပ္ပုံ အေျခခံဥပေဒကို အတည္ျပဳၿပီး ျပည္ေထာင္စု ဆိုရွယ္လစ္ သမၼတႏိုင္ငံေတာ္ ဘဝ ေရာက္ခဲ့ပါတယ္။

ဆိုရွယ္လစ္ဆိုေတာ့ ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ ေဘာင္အတြက္ လိုအပ္ေနတဲ့ လုပ္သားေကာင္းေတြ ေမြးထုတ္ေရးကို အေျခခံတဲ့ ပညာေရးဆိုၿပီး ျဖစ္လာျပန္တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္က ပညာေရးဌာနဝန္ႀကီး ေဒါက္တာ ညီညီကလည္း “တိုင္းရင္းသားတိုင္းသည္ ပညာသည္သာမက ကာယဗလ၊ စိတ္ဓာတ္၊ အေတြးအေခၚ၊ အေလ့အက်င့္၊ တိုင္းရင္းသား ယဥ္ေက်းမႈ၊ ရသ ခံစားတတ္မႈျပည့္စုံေရး အတြက္ ဘက္စုံပညာေရး မီးေမာင္း ထိုးေပးရန္” ရည္ရြယ္တယ္လို႔ ေျပာသြားဖူူးတယ္။

ျမန္မာ့ဆိုရွယ္လစ္ လမ္းစဥ္မွာက

၁။ သက္ေမြးေက်ာင္းမႈကို အေထာက္အကူျပဴ၍ စာရိတၱျမင့္မား ေရးကို အေျခခံေသာ ပညာေရးကို ေဆာက္တည္မည္။

၂။ သိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိိပၸံပညာကို ဦးစားေပးမည္။

၃။ အေျခခံပညာကို လူတိုင္သင္ယူႏိုင္ခြင့္ ရေရးကို ေဆာက္တည္မည္။

၄။ အထက္တန္းပညာ(ဝါ) တကၠသိုလ္ပညာကို ဥာဏ္ပညာထက္ျမင္ျခင္း ရွိ၍ အထက္တန္း မွီေအာင္ လိုက္ႏိုင္သူ၊ ႀကိဳးစားမႈ ရွိသူမ်ားကိုသာ သင္ၾကားခြင့္ျပဳေစရန္ ရည္သန္သည္ဆိုၿပီး ခ်မွတ္ အေကာင္အထည္ ေဖာ္ခဲ့ၾကတယ္။

ကမၻာ့အဆင့္မွီ ပညာေရး ဆိုၿပီးေတာ့ ၁၉၈၅-၈၆ ပညာသင္ႏွစ္ကစၿပီး လမ္းသြယ္ေတြခြဲတဲ့ ပညာေရးကို လုပ္ေဆာင္ခဲ့ျပန္တယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ခြဲလိုက္တြဲလိုက္ မတည္ၿငိမ္တဲ့ ပညာေရးစနစ္မွာ လက္ေတြ႔က်င့္သုံးမႈ အရေတာ့ အသက္ေမြးဝမ္းေက်ာင္း ပညာေရးဟာ ထင္သေလာက္ခရီး ေပါက္ခဲ့ဘူး။ စာေပသင္ၾကားမႈ စနစ္သာ အေျဖတစ္ခု အေနနဲ႔ ထြက္ေပၚခဲ့တယ္။

Posted in: စိတ္ၾကိဳက္ ေဆာင္းပါး